De afgelopen vier dagen verbleef ik bij de zusters Trapistinnen in Abdij Koningsoord in Oosterbeek. Zes jaar geleden werden de Trapistinnen door geplande nieuwbouw verdreven uit het Brabantse Berkel-Enschot. Zij wilden met hun klooster niet ingesloten worden door een Vinexlocatie, maar volgens de regels van de Cisterciënzers op een rustige, afgelegen plek in alle stilte bidden en werken. De locatie van de voormalige Johannahoeve was hiervoor geschikt. In nauw overleg met GSG-architecten werd hier een geheel nieuw klooster gecreëerd, geïnspireerd op de traditionele hoeve-architectuur en de typische kloostertradities. Delen van de voormalige hoeve zijn als element in het complex opgenomen.
 |
| Abdij Koningsoord |
gefascineerd door de mystiek en spiritualiteit binnen de kloostermuren.
Als vrijzinnig hervormd gedoopte 'ietsist' woonde ik ook nu meer als toeschouwer dan als deelnemer de 'getijden' bij. Ik was onder de indruk van de toewijding en devotie van de kloosterzusters. Aan rituelen als de eucharistieviering en zegeningen deed ik niet mee; ik bleef dan op de 'publieke tribune' zitten. Ik vind het bizar dat bepaalde handelingen anno 2015 alleen door mannelijke geestelijken mogen worden verricht. Beschouw het als een vorm van stil verzet.
 |
| Getijdeviering in de kerk van Abdij Koningsoord (foto: 'Godgewijd leven') |
Ida Gerhardt en Marie van der Zeyde
Heerst binnen de stilte, buiten de kloostermuren is deze betrekkelijk. Tijdens de wandelingen door het fraaie, licht glooiende landschap van de Veluwezoom was altijd wel verkeersgedruis te horen. Niet zo gek, de spoorlijn Arnhem-Utrecht is dichtbij, net als de N224 en niet te vergeten de A50. Wat dat betreft had de orde toch beter voor Oost-Groningen kunnen kiezen... De architectuur van de abdij is echter prachtig en de inrichting van de grote, maar sobere kerk, met ontwerpen van de Italiaanse kunstenaar Marcello Aitiani, van een grote schoonheid. Hier vinden zeven keer per etmaal (te beginnen om 04.30 uur!) de getijden plaats. In veertien dagen zingen de zusters steeds alle 150 psalmen, in de mooie vertaling van Ida Gerhardt en Marie van der Zeyde. Vooral Benedictijner en Cisterciënzer kloosterlingen hebben ze getoonzet. "Het verveelt nooit", vertrouwde zuster Margareth ons toe. Mij werd het soms wat teveel. |
| Glooiend landschap |
Aan zo'n kloosterwandeling nemen doorgaans vogels van diverse pluimage deel. Al dan niet praktiserende katholieken, protestanten, ietsisten, agnosten. Dikwijls zoekers naar de zin van hun bestaan, of gewoon naar rust en stilte in deze snelle tijd. Maar net als ik misschien ook wel nieuwsgierig naar antwoorden op vragen als: Waarom gaat iemand in hemelsnaam het klooster in? Wat bezielt mensen om zich vrijwillig aan strenge regels te onderwerpen? Hoe geven kloosterlingen vorm aan hun twijfels, verlangens, passie, geloof, daadkracht? Is zeven keer daags zingend bidden een antwoord? Ook als de wereld in brand staat? Of juist dan?
 |
| Op pad met De Wandelmaat |
Mysterie
Ik heb deze dagen verder vooral ervaren als een boeiende, afwisselende en inspirerende cultuurreis, waarin kunstvormen als muziek, literatuur, beeldende kunst, architectuur en film (we zagen de aangrijpende film 'Des hommes et des dieux') een belangrijke rol speelden.
Ontmoeten, stilte, onthaasten en verwondering zijn de kernwoorden van deze kloosterwandelingen. In meer of mindere mate ervaar je ze. In het klooster, of daarbuiten in de natuur.
 |
| Verwondering |
Jeroen Brouwers
Jeroen Brouwers, met de magistrale roman 'Het hout' winnaar van de ECI Literatuurprijs 2015, schreef ooit in 'Bezonken rood': 'Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt'. Zo is het.
 |
| Zusters van Koningsoord: 'Stilte en gebed vormen het hart van ons bestaan'. |
Ida Gerhardt (1905-1997) was behalve vertaalster van de psalmen, ook dichteres. Lees en beluister hier (gezongen door Trijntje Oosterhuis) haar gedicht 'De gestorvene'.
Lees op de site van DBNL wat neerlandicus Wam de Moor in 'Tsjip' schreef over de psalmen:
'Poëzie die nooit hoeft te vervelen'.