Ora et labora

Duurzaam bidden en brouwen in Brabant

Half verscholen achter oude bomen ligt in Berkel-Enschot - tegenwoordig praktisch aan de rand van het uitgedijde Tilburg - sinds eind negentiende eeuw abdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven. Hier wonen en werken de monniken van de Trappistenorde. Vroeger was spreken bij deze orde verboden en communiceerden ze in gebarentaal. Nu mogen de broeders wel wat tegen elkaar zeggen, al overheerst de stilte. Zingen doen ze allemaal: psalmen. Het afgelopen weekend was ik hier te gast.

Nachtwake
Koningshoeven is een vitaal klooster met zo'n 23 monniken, jong en oud en uit verschillende culturen. Bij de getijden staan ze tegenover elkaar in de kapel en zingen ze in beurtzang met de voorzanger de psalmen. Ik heb niet alle getijdendiensten bijgewoond, maar wel onder meer de metten (nachtwake). Aanvangstijd: 4.15 uur. Slaapdronken liep ik rillend door de lange, schaars verlichte en ijskoude gangen naar waar ik de kapel vermoedde. Een monnik die uit de tegenovergestelde richting kwam, wees mij vriendelijk doch resoluut terug. Ik was te ver doorgelopen en uiteindelijk misschien wel in een kloostercel beland. Het thuisfront, maar ook ikzelf was broeder Isaac zeer dankbaar. Want hoe fascinerend ik het allemaal ook vind, van intreden in het klooster kan geen sprake zijn...

Terug van een wandeling verzamelen we bij het poortgebouw.

De nachtwake, die door medereizigers warm werd aanbevolen, viel me wat tegen. De overdenking, nota bene over een tekst van de door mij bewonderde Dietrich Bonhoeffer, was door de slechte geluidsinstallatie niet te volgen, net zo min als de schriftlezing. Wel bijzonder was de langdurige meditatie, waarbij de lichten gedoofd werden en slechts de twee adventskaarsen brandden.
Om 5.30 uur rolde ik weer in mijn bed. Het is lang geleden dat me dit overkwam, maar destijds was dat dan na een nacht doorhalen in de kroeg. Al dan niet met trappistenbier.
Van nachtbraker tot nachtwaker. Wie had dat ooit gedacht?

Rentmeesterschap
De abdij is een imposant gebouw met ranke torens, brede, lange en hoge gangen rond de kloosterhof, een kerk en een kapel, waarin de zeven getijdendiensten worden gehouden: metten, lauden, terts, sext, noon, vesper en completen. Dag in dag uit, nacht in nacht uit. Naast het kloostercomplex ligt de internationaal opererende bierbrouwerij 'La Trappe' waar het echte trappistenbier wordt gebrouwen. Maar de monniken hebben meer bronnen van inkomsten. Zo is er ook een bakkerij, een chocolaterie, een kaasmakerij, een imkerij en wordt er ook jam gemaakt. De producten worden verkocht in de kloosterwinkel, maar ook elders en zelfs via de eigen webshop. Ora et labora, bidden en werken, het is voor de monniken een vanzelfsprekendheid. Daarbij tonen ze zich goede rentmeesters. Duurzaamheid is hier geen loze kreet, maar de praktijk, ook in de bedrijven van de abdij.

Brevieren de monniken zomers
nog in deze fraaie berceau?

De Wandelmaat
Het verblijf in Berkel-Enschot had ik geboekt bij De Wandelmaat, een organisatie die het verblijf in kloosters combineert met wandelen. Het is een formule die me aanspreekt en inmiddels bezocht ik zo al meerdere kloosters in België en Nederland. Er is een gids en de groep bestaat gemiddeld uit zo'n acht à tien personen. De kernwoorden van Stichting Pelgrimsgemeenschap De Wandelmaat zijn: ontmoeten, stilte, onthaasten en verwondering. Vogels van diverse pluimage wandelen met je op. Boeiend.

Universeel soefisme
Het kloosterleven blijft me fascineren, ook al vind ik de leer van de katholieke kerk op veel punten verwerpelijk. Vrijzinnig hervormd opgevoed kan ik sowieso niet uit de voeten met dogma's, ook niet bij andere geloofsrichtingen. Daarom ben ik ook sympathisant van het universeel soefisme dat zoekt naar eenheid in verscheidenheid. Jouw godsdienst is niet de enige die de waarheid in pacht heeft. Het universeel soefisme is dan ook geen godsdienst. Zowel christenen, moslims, hindoes als mensen met andere geloven of overtuigingen kunnen soefist zijn.

Tijdens de wandeling op zondagochtend.

Mystiek
Misschien is mijn fascinatie voor het kloosterleven, contemplatie en mystiek wel mede ontstaan door de literatuur. Marialegenden als Beatrijs, de mystieke verzen van Hadewijch en niet te vergeten de gedichten en het levensverhaal van Suster Bertken hebben me altijd enorm geboeid. Maar het is toch ook een zekere bewondering voor de mannen en vrouwen, al zijn het er over het algemeen steeds minder, die in het huidige tijdsgewricht kiezen voor een leven in dienst van God. Een celibatair leven van soberheid, stilte, meditatie, gebed en regelmaat. Inmiddels heb ik aan heel wat gesprekken met monniken en zusters deelgenomen, maar zij zien dat meestal niet als opgave en stralen vaak daadwerkelijk geluk uit. Jaloersmakend soms. Maar voor mij gewoonweg niet te bevatten.

Ven - in de omgeving van de abdij - bij het ochtendgloren.

Nee, ik heb niet het licht gezien tijdens dit kloosterbezoek. En een mystieke ervaring zat er voor mij ook nu niet in. Toch heeft deze korte retraite me goed gedaan. Hoewel de monniken van abdij Koningshoeven midden in deze wereld staan, hebben ze laten zien dat bezinning, stilte en je niet laten meevoeren door de waan van de dag een mens rijker maken. De wandelingen door de natuur en de ontmoeting met de ander maakten deze kloosterreis compleet.

Op pad met Rekel langs het verstilde Mussel Aa Kanaal bij Harpelsluis.

Dit heb ik vanmorgen tijdens de wandeling met mijn hond Rekel door het stille Oost-Groningse landschap bij mijzelve overdacht. Domweg gelukkig langs het Mussel Aa Kanaal.

De abdij rond 1900. Foto: website abdij Koningshoeven.

Informatie
Klik hier voor nadere informatie over Abdij Koningshoeven.
Het dagblad Trouw wijdde een artikel aan het rentmeesterschap van de abdij.
Op de website van de Koninklijke Bibliotheek is meer te lezen over de Beatrijs en over leven en werk van Hadewijch en Suster Bertken.