vrijdag 30 september 2011

Krödde


Gisteren vond ik Krödde weer in mijn brievenbus. Een Grunneger tiedschrift voor liefhebbers van deze prachtige streektaal, met een keur aan Groningstalige verhalen en gedichten. In dit haarfstnummer onder meer een een erg mooi gedicht van Aly Freije: Psaalms vangen II.
Koop dit blad, of beter nog: neem een abonnement!

Klik hier voor nadere informatie over Krödde (helaas, Krödde is in december 2015 opgeheven;  eind 2016 heeft het digitale Oader het Groningstalige literaire stokje overgenomen).

donderdag 29 september 2011

Schrijvenderwijs

Een van de mooiste gedichten uit de Nederlandse literatuur vind ik Schrijvenderwijs van dichter-dominee Guillaume van der Graft (pseudoniem voor Willem Barnard). Tijdens mijn studie Nederlands aan de School voor Taal en Letterkunde in 's-Gravenhage werd het door de bevlogen docent-dichter Harry Scholten behandeld en het is mij altijd bijgebleven.


Guillaume van der Graft
Toen ik later in Zutphen vertoefde, woonde ik in het dorpje Rozendaal (bij Arnhem) wel eens een kerkdienst bij waarin dominee Barnard voorging. Hij schreef niet alleen gedichten, hij preekte ook als een dichter. De dichter en de dominee vielen bij hem samen. Erudiet en literair associërend, redenerend en improviserend, speelde hij op die preekstoel in dat mooie, kleine kerkje met weidse gebaren solotoneel avant-la-lettre. Poëzie hardop.
 
Binnenkort begin ik in havo-5 met poëzie. Dan ga ik tijdens de eerste les dit gedicht behandelen. En uitleggen waarom ik het zo mooi vind.   

SCHRIJVENDERWIJS
Schrijvenderwijs was ik ingeslapen
schrijvenderwijs werd ik wakker bij nacht
omdat er woorden stonden te blaten
onder het open raam waar ik lag.

Wie had hen daar bijeengedreven,
was het de honger of was het de wind?
Ze stonden in een beginnende regen
doodstil te kleumen op het grind.

Toen heb ik ze mee naar boven genomen,
de grote ruit van de spiegel besloeg.
Ik had voordien nooit geweten hoe men
woorden halfslapend naar boven droeg.

Maar 's morgens vroeg toen ik ontwaakte
waren ze weg en de deur stond los.
De zon scheen hoog en droog, er zaten
vogels te lachen in het bos.


Guillaume van der Graft (1920 - 2010)

Uit: Vogels en vissen, 1971

 Kees Wennekendonk in 'Van Tom Waits naar
Willem Barnard: Schrijvenderwijs'

Kijk hier en/of hier voor nadere informatie over Guillaume van der Graft / Willem Barnard

dinsdag 27 september 2011

Negentig jaar

Dit jaar bestaat de RSG Ter Apel 90 jaar. Dit werd afgelopen zaterdag gevierd met een reünie, waar zo'n 600 oud-leerlingen en (oud-)personeelsleden op afkwamen. Deze week zijn er diverse activiteiten voor leerlingen en het huidige personeel. Uiteraard ontbreekt ook een actie voor het goede doel niet: verschillende leerlingen en docenten maken een driedaagse sponsorfietstocht om geld in te zamelen voor de Nederlandse Cystic Fibrosis Stichting. 

Het jubileumboek
Tijdens de reünie werd een kloek boekwerk (200 pagina's) gepresenteerd dat de geschiedenis van de school - ooit begonnen als Rijks HBS - beschrijft: Aan de zuidpunt van Westerwolde... De geschiedenis van de RHBS en RSG Ter Apel 1921 - 2011. Onder redactie van Henk Dekker (oud-leerling, oud-rector en thans docent Engels) is een rijk geïllustreerde kroniek tot stand gekomen. Het is geen saaie opsomming van feiten geworden, maar een boeiende terugblik op de periode van 1921 tot nu, afgewisseld met interviews en anekdotes.
Heel bijzonder is de dvd die bij het boek hoort, waarop unieke historische beelden van lang geleden te zien zijn.

Een klas in de beginjaren van de RHBS (illustratie uit het jubileumboek)

Veertig jaar

Vorige maand was ik 40 jaar in dienst van het onderwijs. Ooit begon ik op de mavo-afdeling van een scholengemeenschap in Culemborg. Het was niet lang na de Maagdenhuisbezetting in Amsterdam en ik herinner me dat ook studenten van de Pedagogische Akademie (PA) in Beverwijk om democratisering schreeuwden.

De ‘vrije opvoeding’ was in zwang en in mijn lessen probeerde ik zo democratisch mogelijk te handelen. Niet alleen bij Nederlands, maar natuurlijk vooral bij maatschappijleer, dat ik toen ook zomaar mocht geven. Ik heb het geweten! In verschillende klassen liep het danig uit de hand. Ook in die tijd bleken leerlingen toch gewoon structuur nodig te hebben. Achteraf was het een goede leerschool. Diverse scholen volgden, o.a. in Zutphen en Veenendaal. Vooral hier - op het Christelijk Lyceum - heb ik prachtige jaren meegemaakt, onder meer als regisseur van het schooltoneel (Molière!). Helaas liep door de komst van een nieuwe scholengemeenschap in Veenendaal het leerlingenaantal op het lyceum terug en moest ik als laatst binnengekomen docent Nederlands er als eerste weer uit.       

40 jaar in het onderwijs
(illustratie: Rob van Eek,
docent tekenen RSG Ter Apel)
25 jaar mbo
Ik ging werken op een kleine meao (300 leerlingen) op Kanaleneiland in Utrecht. Het beroepsonderwijs was even wennen, maar al snel had ik mijn draai als leraar gevonden, later ook als decaan, communicatieadviseur en projectleider. Maar toen kwamen de fusies: eerst met een mts, toen met het mdgo, daarna met het leerlingenwezen (de ‘streekschool’) en andere onderwijsinstellingen.
De school werd een regionaal opleidingencentrum (roc) en groeide naar zo’n 30.000 ‘deelnemers’, zoals leerlingen om onverklaarbare redenen plotseling gingen heten. Met het aantal deelnemers groeide ook het management. Bedrijfseconomen en marketeers, vaak niet gehinderd door enige kennis van het onderwijs, werden ingevlogen. Er kwam ‘lumpsumfinanciering’, de strenge landelijke examens werden afgeschaft, het ‘nieuwe leren’ werd ingevoerd: competentiegericht onderwijs. Inhoudelijk werd (niet alleen) mijn vak uitgekleed.
Na 25 jaar was de tijd rijp om afscheid te nemen. Samen met Martin, collega en vriend, die ook zijn 25-jarig jubileum vierde, ‘zingzegden’ we een blues. Het laatste couplet luidde: 

Toch is er nog hoop in deze barre tijden         
Net als banken vallen ooit de onderwijsfabrieken om 
En zullen kleine scholen uit hun as herrijzen 
Juicht dan allen! Juicht! Juicht alom! 
O yeah! O yeah! Halleluja! O yeah!

Thuiskomen
Uiteindelijk kwam ik - jaren geleden alweer - in het Groninger Ter Apel weer ‘thuis’ op een school met een menselijk maat, waar ik nog ‘gewoon’ les mag geven. Halleluja!

zaterdag 10 september 2011

Kloppen svp

Gymnasium Haganum aan de Laan van Meerdervoort in Den Haag


KLOPPEN SVP

van september '35 tot juni '38
studeerde ik middelbaar Engels a.
de lessen werden gegeven
in het gymnasium
aan de laan van meerdervoort te den haag
het was een zich deftig voordoend gebouw:
de stortbak van de wc
had dan ook twee deftige trekkers,
er hing een stukje ivoorkarton naast
waarop in deftige drukletters stond:
"voor grote spoeling gebruike men de lange trekker
voor kleine spoeling gebruike men de kleine trekker"
een vermoedelijk iets minder deftig
iemand had eronder geschreven:
"in geval van twijfel
wende men zich tot de rector"

moraal:
ga niet bij het onderwijs,
en als u toch bij het onderwijs gaat
word dan liever geen rector
 
C. Buddingh'


(uit: De wind houdt het droog,  Amsterdam, 1974) 
Ook hier in het Noorden zijn afgelopen week de scholen weer begonnen. Om mijn collega's een hart onder de riem te steken, heb ik aan het begin van de sectievergadering Nederlands bovenstaand gedicht van C. Buddingh' (vooral bekend van de 'Gorgelrijmen') voorgedragen. De ons nog onbekende nieuwe rector - die in november begint - heb ik op voorhand veel succes gewenst.

vrijdag 9 september 2011

'Onze Vader Die uit Venlo komt'

Gorilla in De Groene Amsterdammer, 8 september 2011

Commentaar overbodig

Krimp

CBS De Rots in Harpel: wegens krimp gesloten.
Toen wij hier twaalf jaar geleden neerstreken, had het in de buurt liggende gehucht Harpel nog een basisschool, een buurthuis, een kerkje (in het buurthuis), een brievenbus en een glasbak. Het schooltje balanceerde weliswaar de laatste jaren tussen doorgaan en opheffen, maar al sinds 1920 hield het het hoofd steeds boven water. Dit jaar viel echter het doek. Nog slechts veertien kinderen - verspreid over acht groepen - bevolkten de school. Nu, bij het begin van het schooljaar, wordt het gemis pas echt voelbaar, getuige ook de volgende - schrijnende - tekst op de website van Harpel:
Slogan ontbreekt…..helaas
Jarenlang hing de laatste dag van de vakantie en dagen erna een spandoek boven de Harpelerweg met de tekst "De scholen zijn weer begonnen"; de bedoeling hiervan was om de autorijders te waarschuwen: er kunnen kinderen op de weg lopen. Helaas ontbreekt die slogan nu, daar er van de kinderen van de basisschool 'De Rots' niemand meer op het schoolpad loopt helaas, ook zullen de kinderstemmen niet meer gehoord worden, een grote verarming voor de inwoners van Harpel, daar moeten we wel even aan wennen.
Over en sluiten
Met een reünie, toespraken en het afscheidslied 'Over en sluiten maar' hebben (oud-)leerlingen, leraren en dorpsbewoners voor de zomervakantie met veel weemoed afscheid van hun school genomen. De oudste leerling mocht de deur op slot doen en ere-voorzitter Abel Tempel (ook oud-leerling) kreeg op het pleintje voor de school een bank aangeboden, als herinnering aan de 91 jaar dat Harpel een school had. De school die de 'ziel' van het dorpje vormde, veel activiteiten organiseerde en ook jarenlang een dorpskrantje verspreidde.

 Het Abel Tempel bankje. Op de achtergrond het Buurthoes.

Tol
Met de kerkdiensten was al jaren eerder gestopt en nu dreigen de volksdans- en gymnastiekclub van MBVO (Meer Bewegen Voor Ouderen) bij gebrek aan belangstelling het onderspit te delven.
Gelukkig bestaat Ons Buurthoes nog wel en ook de glasbak en de brievenbus zijn gebleven (maar die ontberen een ziel...).
Dat de krimp ook hier zijn tol eist is duidelijk. En verdrietig.


Een impressie van het afscheid van CBS 'De Rots' (bron: Harpelsite)
Klik hier voor een reportage van RTV Noord

donderdag 1 september 2011

'Kultuur ken dat oek in de frituur?'


In een brief aan de Tweede Kamer van 10 juni jl. ('Meer dan kwaliteit, een nieuwe visie op cultuurbeleid') schrijft staatssecretaris Halbe Zijlstra van Cultuur dat eigenlijk alles cultuur is: Grunberg, maar ook Facebook. Dat mag je vinden - en is in zekere zin ook zo - maar hij gaat er gemakshalve aan voorbij dat zijn ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) nog niet zo lang geleden de naam Onderwijs Kunsten en Wetenschappen (O.K.W.) droeg en dat de cultuur waar hij over gaat - nog steeds - vooral gedefinieerd moet worden als kunst (met een grote en een kleine k). En juist daarop gaat Halbe genadeloos bezuinigen.
  
Cultuurnota
Het begrip cultuur zorgt vaker voor verwarring. Herman Janssen stuurde mij bovenstaande afbeelding en schreef:
"'kultuur ken dat oek in de frituur?' is naar mijn beste weten een omslag van de cultuurnota uit 1987 van de gemeente Leeuwarden, uit de tijd dat ik daar nog woonde en dit soort dingen 'verzamelde'; kwam weer boven drijven in het licht van de aankomende landelijke cultuurnota (eentje met veel minder humor ben ik bang)."
Herman, hartelijk dank voor deze bijdrage. Bezien vanuit de visie van Halbe zou de vraag op het omslag - naar ik vrees - bevestigend beantwoord kunnen worden. Wellicht dat de gedoogpartner het zelfs fantastisch zou vinden als de nieuwe cultuurnota deze titel krijgt. In graffiti zou Halbe er voor Henk en Ingrid dan nog wel even 'JA!' onder moeten spuiten.