Een hoopvol 2018!

Ruiten Aa tussen Smeerling en Ter Wupping (Westerwolde - Groningen)

Die wij denken

Uitgeverij Ten Have, 64 bladz. € 14,99

In een van zijn vroegere tekstbundels -  'In het voorbijgaan' (Utrecht, 1968) - citeert Huub Oosterhuis ter inleiding op 'Vijf fragmenten over God' dichter Leo Vroman. Het zijn intrigerende woorden die me blijven verwonderen:

Dan zak ik in een stoel
en denk 'God!' hoewel niet zeker
wie van ons ik bedoel.

Bijna vijftig jaar later schrijft Oosterhuis in zijn nieuwste bundel 'Die wij denken' het volgende vers:

Ben van religie niet.
Heb wel de stem gehoord
van het bevrijdingsvisioen
dat gloedrood in de Joodse Bijbel

staat geschreven:

 

'Gelijke rechten op geluk
de zachte krachten van de solidariteit
genade brood voor ieder mens

 

uittocht uit alle wrede slimme
martelende slavernijsystemen
ooit en steeds opnieuw bedacht.'

 

De stem die dit
tot mijn geweten spreekt
is god voor mij.

 

En als ik zing uitzinnig ingetogen
in eigen zieletaal, of Bach aanhoor:
't gaat over dit, die god alleen

 

en verder godsdienst geen. 

Huub Oosterhuis


In een interview in Trouw (22 december 2017) over zijn nieuwe bundel vraagt interviewer Stijn Fens aan Huub Oosterhuis:
Dat ben u toch in het gedicht?
"Ja, dat is de dichter."
De bundel heet 'Die wij denken'. Dat impliceert dat God een gedachte is of misschien toch een belofte?
"Een gedachte, denk ik. Een belofte is iets anders. De god die wij denken begint natuurlijk met een litanie aan misverstanden en beelden. Ik probeer in deze bundel die misverstanden aan het licht te brengen."
Nou denkt u al zo'n tachtig jaar na over God en nog steeds is het zoeken en tasten?
"Natuurlijk. Onderweg passeert er zoveel en dat moet je meenemen. Dit is een autobiografisch gedicht. Ik heb dit allemaal wel meegemaakt."

_______________________

Nu zak ik weg in m'n stoel en denk: Ja, 'God', het is inderdaad een zoeken en tasten, je leven lang. De woorden van Oosterhuis - zowel in dit vers als in het interview - raken me ook nu weer diep in het hart. Die bundel ga ik snel kopen.

Lees het hele interview in Trouw hier. Dirk van de Glind schreef een recensie op de site van NieuwWij. Klik hier om naar de website van Huub Oosterhuis te gaan.

Toch is er hoop

Thomanerchor Leipzig



We consumeren ons weer te pletter, veel super- en bouwmarkten zijn tijdens de kerstdagen open en er wordt straks weer voor een vermogen de lucht in geknald. De aarde wordt intussen platgespoten.

Maar voor een humaan kinderpardon was geen plaats in het ook door de 'Barmhartige Samaritanen' van ChristenUnie en CDA gesteunde regeerakkoord, de acties van onze koningin voor meer ‘muziek in de klas’ ten spijt is het kunstonderwijs rampzalig uitgekleed, de armen worden steeds armer, de rijken steeds rijker, voedselbanken maken overuren, net als mantelzorgers, psychiatrische daklozen moeten het zelf maar uitzoeken en onze premier blijft nog steeds lachen.

Dit jaar geen witte, maar een pikzwarte kerst. Toch is er hoop: Bach. Jauchzet, frohlocket, auf preiset die Tage!

Winternummer Terra Westerwolda verschenen

Het winternummer van Terra Westerwolda is verschenen. Het is een uitgave van de Historische Vereniging Westerwolde (HVW). De leden kregen het thuisgestuurd, maar het blad is ook weer verkrijgbaar bij verschillende winkels in de regio en bij boekhandel Godert Walter in Groningen. De HVW groeit; onlangs kon het 500^e lid verwelkomd worden. Ook de losse verkoop loopt als een trein! De oplage van 1000 exemplaren was bij het zomernummer maar net toereikend.
 

Plattelandsdokter Bert Veeman

In dit nummer een interview dat ik had met Bert Veeman, oud-huisarts in Bellingwolde, die ook als natuurbeschermer bekend is geworden. Samen met Guus Sterenborg richtte hij de eerste IVN-afdeling in Oost-Groningen op. Als iemand het Cittaslowkeurmerk van Westerwolde met trots mag dragen is Bert Veeman het wel! Maar ook als fotograaf heeft hij zijn sporen verdiend. Geert Schreuder maakte bij dit interview een fraaie illustratie, waarop we plattelandsdokter Bert Veeman vanuit zijn lelijke eend foto’s van het landschap zien maken.

Westerwolde terug van weggeweest

Op 1 januari 2018 ontstaat de nieuwe gemeente Westerwolde. Geert Volders blikt terug op de opmerkelijke ontwikkeling van de naam Westerwolde en de relatie met de bestuurlijke gemeenten in het territorium. Jochem Abbes schrijft in het kader van het Lutherjaar over de Reformatie in Westerwolde en Jan Huizing onderzocht 300 jaar na dato de gevolgen van de Stormvloed voor onze contreien en geeft een toelichting op de bouw van de kerk in Vriescheloo, eveneens in 1717.



Klaas Koers met zijn buurjongen Albert Engelkes in een
boerderijtje in Wessingtange (ca. 1915). Foto: Tonnis Post

Tonnis Post

In het Fotomuseum in Den Haag en Museum de Oude Wolden in Bellingwolde zijn in 2018 exposities over de fotograaf Tonnis Post. Dirk Kome besteedt aandacht aan deze ‘fotograaf van de vooruitgang’, die veel foto’s maakte van de woonomstandigheden van Westerwolders in het begin van de 20^e eeuw.


Kees Stip
In de serie over de literatuurgeschiedenis van Westerwolde schrijf ik over dichter Kees Stip, die van 1978 tot zijn dood in 2001 in Laudermarke woonde en werkte. Zijn gedicht ‘Waterlandschap’ siert de eerste trede van de ‘dichterstrap’ in het Theater van de Natuur in Sellingen.

Sanne Meijer Onderweg
Verder is Sanne Meijer in deze editie weer onderweg. Deze keer fietst ze van Ter Apel naar Smeerling en weer terug. Uiteraard ontbreken ook de andere vaste rubrieken niet.

Informatie
Voor nadere informatie (o.a. verkooppunten) klik hier. 

Wordt Westerwolde wel echt Cittaslow?

Enkele dagen voor de vervroegde (herindelings)verkiezingen - op 22 november - in de gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde plaatste het Dagblad van het Noorden op 17 november een opinieartikel, waarin ik duidelijk maak dat het roer bestuurlijk gezien om moet om van de nieuwe gemeente Westerwolde een echte Cittaslow te maken. Vooral Vlagtwedde is nu nog - zeker als het om grote projecten gaat - een ordinaire technocratie. 

 

Lees het artikel in het DvhN van 17 november jl. hier.

 

Pleidooi voor kleinschalig Westerwolde
Kort voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 voerde ik in de Volkskrant nog een vurig pleidooi voor de fusie van Bellingwedde en Vlagtwedde tot de kleinschalige gemeente Westerwolde. Nu het bijna zover is, wordt het de hoogste tijd de Cittaslowidealen waar te maken! Het artikel in de VK kun je nog hier lezen.

Update 24 november 2017
De stemmen zijn geteld en het roer gaat langzaam wat om. Gemeentebelangen wordt de grootste partij met 6 zetels, gevolgd door grote winnaar PvdA met 5 zetels. Het CDA verliest en krijgt er 3, VVD en GroenLinks krijgen beide 2 zetels; de Partij van de Dieren wint, maar houdt 1 zetel. ChristenUnie en D66 hadden beide 1 zetel in de raad van Vlagtwedde, maar komen niet in die van Westerwolde. Gemeentebelangen en Partij voor de Dieren waren niet vertegenwoordigd in de raad van Bellingwedde.

Update 8 december 2017
Er is een nieuw college gevormd door Gemeentebelangen en de PvdA. Beide partijen leveren elk twee wethouders. Het CDA valt na zowel in Vlagtwedde als Bellingwedde jarenlang in colleges te hebben gezeten, nu definitief uit de boot.
Zie ook: Westerwolde Actueel

Tussen de rails (4)

KAK

Gisteren ben ik met mijn ‘valies met dromen’ per trein naar Utrecht gereisd. Dit keer droomde ik vooral over de tijd dat ik daar op Kanaleneiland werkte. Vanaf 1983 was ik er 25 jaar werkzaam. Ik begon er als leraar Nederlands en maatschappijleer op de Chr. Meao, een schooltje van zo’n 300 leerlingen aan de Vliegend Hertlaan. Daarvoor werkte ik op het Christelijk Lyceum Veenendaal, dat bruiste van de culturele activiteiten. Hier voerde ik met leerlingen toneelstukken van Molière op, met collega’s van Herman Heijermans. Het was dus een hele overgang naar het zakelijke beroepsonderwijs. Op de meao werd je immers opgeleid tot boekhouder, commercieel medewerker, secretaresse of ambtenaar. Het was echter een degelijk schooltje met alleraardigste leerlingen en collega’s. Maar wel saai.

De directeur was - naar ik heb begrepen - na een ‘machtsgreep’ net in functie. Hij leidde de school met strakke hand en wilde deze opstoten in de vaart der volkeren. Dat is aardig gelukt (al eindigde het dramatisch). Al snel werd het meao’tje uitgebreid met een middelbare middenstandsopleiding en het zogenaamde havo/mbo. Het kreeg de naam ‘Abstede’, christelijke scholengemeenschap voor meao, mmo en havo/mbo. Om wat meer leven in de schoolse brouwerij te brengen, richtten we als jonge honden het KAK op: ‘Kommissie Abstede Kultureel’.

Inmiddels groeide de school en werd er in meerdere noodgebouwen en afgedankte lagere schooltjes op Kanaleneiland les gegeven. Als docent pendelde je tussen de gebouwen. Om het KAK bij de leerlingen te introduceren, maakten leerlingen affiches, waarop KAK plastisch werd uitgebeeld en trokken we op een goede dag van locatie naar locatie om van onze activiteiten kond te doen. Met een trompet spelende leerling voorop scandeerden we KAK-KAK-KAK! KAKKERDE-KAKKERDE-KAK!!! In de klassen boden we de leerlingen een gevarieerd programma met activiteiten aan: filmavonden, een toneelgroep, cabaret. Op de filmavond kwamen wel drie leerlingen af en een miniscuul klein toneelgroepje was ook al snel ter ziele. KAK! Het cabaret dat we als docenten samen opvoerden op een personeelsavond was echter een groot succes. Er liep zelfs een bestuurslid met een rood hoofd van opgekropte woede weg, toen we de christelijke identiteit van de school - overigens op een ludieke manier - aan de kaak stelden. Tjakka!

Gisteren hadden we in het Utrechtse Springhaver, onze stamkroeg van weleer, een mini-reünie van de KAK- en cabaretgroep. Het was een hartverwarmend weerzien met geestverwanten. Want dat waren ze en dat zijn ze nog steeds, zo bleek maar weer. De vonk sprong weer over en we hebben weer onbedaarlijk gelachen om onze acties van toen. Zo trokken we eens als Sinterklaas en zwarte Pieten langs de locaties (want als KAK bleven we actief!). Toen ik in de aula van een van de dependances als Sinterklaas de directeur bij mij ontbood, is hij volgens de overlevering via het raam van zijn kamer naar buiten gevlucht. Of het hiermee te maken had, weet ik niet, maar niet lang daarna werd de door ons opgezette schoolkrant ‘Marktberichten’ door hem gecensureerd. Tja.

Enkele KAK-reünisten voor café Springhaver in Utrecht

Intussen groeide de school uit tot een moloch, een regionaal opleidingencentum van 30.000 leerlingen, die opeens ‘deelnemers’ gingen heten (inmiddels zijn het ‘studenten’…). Abstede ging Abstede Scutos Groep en daarna ASA Onderwijsgroep heten en uiteindelijk werd het de Amarantis Onderwijsgroep. Met vestigingen in Amsterdam, Utrecht, Amersfoort, ja waar niet? De directeur heette inmiddels Voorzitter van het College van Bestuur en liet zich in een auto met chauffeur van de ene naar de andere locatie rijden. Het hoofdkantoor was op de Zuidas in Amsterdam, de duurste locatie van de zakenwereld. Voor het primaire proces was steeds minder geld, lesprogramma’s werden uitgekleed en net als veel banken in die tijd, viel Amarantis om. De mammoetorganisatie werd uiteindelijk gedefuseerd. Inmiddels was ik al gevlucht. Naar Ter Apel, waar ik op de kleinschalige RSG nog gewoon les kon geven.

In de trein terug naar Groningen, denk ik weer aan de tijd op Kanaleneiland, nu een problematische wijk, een smeltkroes van culturen, de schotels aan de grauwe flats gericht op Marokko, Turkije en verder. Denk ik terug aan het zoveelste voorbeeld van schaalvergroting dat gedoemd was te mislukken. Denk ik aan Westerwolde, waar ik nu naar terugkeer. Het land van mijn dromen, dat tegen de stroom in moedig kiest voor Cittaslow: kleinschalig, duurzaam, in dialoog met de bevolking. En hoop ik van harte dat we met z’n allen 22 november een gemeenteraad kiezen die dat ook echt waar gaat maken.

Hans ter Heijden

 

Tijdens de reünie werd besloten om jaarlijks een bijeenkomst van het 'Springhaver Collectief' (KAK 2.0) te houden. Uiteraard in het onvolprezen café Springhaver in Utrecht.

Sta op, ga op weg, doe iets!

In retraite

Paxbeeld voor de abdij,
vervaardigd door broeder Henri Boelaars

Mijn jaarlijkse retraite zit er weer op. Vier dagen verbleef ik deze keer bij de Benedictijner monniken in de Sint Willibrordsabdij in Doetinchem.
Voor mij betekent een retraite vooral onthaasten: even weg van de waan van alle dag, de hectiek, het jachtige, vaak vluchtige bestaan. Met tijd voor bezinning, stilte, verwondering. Dus niet zozeer een diepgaand spiritueel zelfonderzoek, wat dat ook moge zijn.

Met een kleine groep maakten we vanuit de abdij wandelingen door het fraaie landschap rond kasteel Slangenburg in de Achterhoek, hadden we inspirerende gesprekken met de abt van het klooster en een oblaat en wisselden we als groepsgenoten - vogels van diverse pluimage - met elkaar van gedachten. Over het leven, over mens zijn, over dromen en daden.

Zen
Hoewel je niet aan alle onderdelen van het programma hoefde deel te nemen, was ik wel nieuwsgierig naar de Zenmeditatie. Ik heb m'n best gedaan, heb geconcentreerd in- en uitgeademd, maar ik raakte er niet door 'verlicht', ging er niet van uit mijn dak en heb behalve een slapend been ook anderszins geen effecten waargenomen. Maar misschien wilde ik teveel ineens en baart ook hier oefening kunst. De 'boommeditatie' in het bos - 'wortel met je voeten in de grond' - vond ik ronduit ridicuul. Voor dat soort oefeningen ben ik denk ik toch teveel een nuchtere Groninger geworden. Ze werken op mijn lachspieren, en ik begreep dat dat niet de bedoeling is.

Lectio Divina
Wel interessant vond ik de Lectio Divina, een meditatieve manier van (bijbel)lezen die in kloosters is ontwikkeld. Wij oefenden dit aan de hand van de Zaligsprekingen uit de Bergrede, waarbij deze niet passief (in de meest gangbare vertalingen), maar actief (in de rechtstreeks uit het Aramees vertaalde versie van Elias Chacour) werden gelezen. Dus niet: "Gelukkig wie hongeren en dorsten naar gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden", maar: "Sta op, ga op weg, doe iets, jullie die hongeren en dorsten naar gerechtigheid, want jullie zullen verzadigd worden".  Via lectio, meditatio, oratio en contemplatio kom je vervolgens tot actio: de handeling. Je brengt de inzichten in praktijk. Boeiend.

De abdij. Foto: website St. Willibrordsabdij.

Contemplatie
En dan waren er natuurlijk de getijdendiensten: metten, lauden, eucharistie, sext/noon, vespers en completen. Dagelijks woonde ik er enkele bij in de sobere kapel. Veelal worden er de psalmen, in de mooie vertaling van Ida Gerhardt en Marie van der Zeyde, a capella gezongen. Voor mij waren het momenten van contemplatie. Net als trouwens het wandelen in stilte.

Getijdendienst in de kapel. Foto: website St. Willibrordsabdij.

Het gelaat van de Ander
Opgevoed in de vrijzinnig hervormde traditie en als sympathisant van het Universeel Soefisme heb ik helemaal niets met dogma's. Niet in de protestantse kerken, maar zeker ook niet in de katholieke. Het eeuwenoude kloosterleven blijft me echter fascineren, verwonderen. Ook nu was het weer een inspirerende culturele ervaring waarin voor mij natuur, stilte, religie, zang en literatuur samen kwamen. Misschien is dat wel spiritualiteit pur sang. Maar ook de ontmoeting was deze dagen van wezenlijk belang. Want, om met de Frans-joodse filosoof Emmanuel Levinas te spreken: "Mijn oneindige verantwoordelijkheid ontspringt in de absolute waarde van het gelaat van de Ander".

Tenslotte is het klooster een ideale plek om rust te vinden. In je hoofd en in je hart. Daarna kun je er weer tegen: Sta op, ga op weg, doe iets!

Kasteel Slangenburg

 

Deze vierdaagse 'kloosterwandeling' werd aangeboden door De Wandelmaat; maar je kunt ook als individu in de Willibrordsabdij verblijven. Het is ook mogelijk een kamer te boeken in Gastenhuis Kasteel Slangenburg.



kerkhof van de abdij



Ga op weg, doe iets!

In memoriam Henk Lagerweij (1934 - 2017)

Leraar, cabaretier, liedjeszanger


Henk Lagerweij achter de vleugel in zijn
woning in Haren (januari 2017)
Foto: Herman Janssen

Op 2 oktober jl. is Henk Lagerweij onverwacht overleden. Hij was van 1963 tot 1975 en van 1980 tot 1990 docent Nederlands op de RSG Ter Apel en dus een van mijn voorgangers. Een illustere voorganger, die bijvoorbeeld gedichten van J.C. Bloem in de klas zong, zichzelf begeleidend op gitaar. 'Poëzie hardop' avant la lettre. Ook regisseerde hij revues en cabaretvoorstellingen waaraan zowel leerlingen als leraren meededen. Van 1975 tot 1980 was Lagerweij docent aan de lerarenopleiding Ubbo Emmius in de Stad. 

Cabaret

Bovendien was hij in Stad en Ommeland bekend als cabaretier en liedjeszanger. In ieder geval veel Groningers kennen nog liedjes van hem als 'De Waddenzee', 'Het kerkje van Oterdum' en 'Westerwolde, land van wilde hartstocht'. Lichte verzen, maar met een kritische ondertoon.

Ook trad Henk Lagerweij op bij de RONO (voorloper van RTV Noord) en de NCRV. Hij werd vaak op piano begeleid door zijn oud-leerling wijlen Martin van Dijk, o.a. in het VARA-radioprogramma 'In de Rooie Haan'. In de stad Groningen waren onder meer zijn nieuwjaarsconferences in de Stadsschouwburg spraakmakend.

'Een valies met droomen'

Nieuwjaarsconference in de Stadsschouwburg (jaren 70).
Persfotobureau D. van der Veen, coll. DvhN/Groninger Archieven

Na de plotselinge dood van zijn vrouw Zwanet Lagerweij-Battjes in 1987 trad hij nauwelijks meer op. Zij was ook jarenlang docent Nederlands op de RSG Ter Apel en schrijfster van prachtige Groningstalige liedjes als 'Haarfstdroaden' (die ze ook wel zelf zong) en zijn steun en toeverlaat, vooral bij zijn theaterwerk. De laatste jaren leidde Henk Lagerweij een teruggetrokken bestaan in Haren. Vaak reisde hij per trein naar Utrecht, waar hij aan de Jan van Nassaukweekschool studeerde en naar zijn geboorteplaats Zeist. Hij wandelde daar dan wat rond om daarna weer naar het Noorden terug te reizen. Zijn motto was: 'Bestijg den trein nooit zonder Uw valies met droomen', de eerste regel van het gedicht 'Bericht aan de reizigers' van de Vlaamse dichter Jan van Nijlen.

Passie voor taal
Voor het historische tijdschrift 'Terra Westerwolda' interviewde ik begin dit jaar deze bijzonder aimabele en bescheiden 'letterheer'. Ik kende Henk Lagerweij eigenlijk alleen van naam, maar toen ik hem eenmaal had opgespoord en we samen enkele middagen aan de praat raakten, bleken we elkaar wel degelijk te kennen, of beter te hérkennen in de herinneringen en passies die we deelden: de Jan van Nassaukweekschool die we allebei bezochten, de leraren, die hij daar als jonge broekjes, ik als ouwe rotten had gehad, Utrecht met z'n ouwe grachie, het Vreeburg en Wijk C, die eindeloze studie MO Nederlands, onze liefde voor de eilanden, de Waddenzee, treinreizen, de muziek, maar vooral onze passie voor taal, dat wonder, dat instrument met onuitputtelijk veel mogelijkheden.

Ik ben erg dankbaar dat ik Henk heb leren kennen. Het komt niet zo vaak voor dat je iemand ontmoet met wie je zo je passies kunt delen, dat het lijkt of je elkaar al jaren kent. Wonderlijk. Waarachtig. Waardevol.

Op 7 oktober is in het eeuwenoude kerkje van Sellingen door familie en vrienden op waardige wijze afscheid van Henk Lagerweij genomen. Daarna is hij - naast zijn vrouw Zwanet - begraven op het kerkhof aldaar. In zijn geliefde Westerwolde.





De cd met liedjes van Henk Lagerweij (2005):
De Waddenzee
Het kerkje van Oterdum
Hendrik Pothof
't Kolle Gat
Westerwolde, land van wilde hartstocht
Winkelweek in Tange Alteveer
Haarfstdroaden
Goldjebloumen
Achterkamer
Voarrekreoatsie
Groningen
A magic land

Het voorjaarsnummer van Terra Westerwolda
 (maart 2017) met het interview met
Henk Lagerweij. Zie ook:
 Historische Vereniging Westerwolde.







'Haarfstdroaden' werd geschreven door Zwanet Lagerweij-Battjes. Zoon Freek zette het
op muziek en Henk Lagerweij zong het regelmatig. Het is een ontroerend mooi lied dat
ook bij het afscheid van Henk in het kerkje van Sellingen ten gehore werd gebracht.

Wiebe Klijnstra maakte voor Radio Noord een aantal jaren geleden een klankbeeld over Henk Lagerweij: Muziekspecial Henk Lagerweij. Een mooi interview, afgewisseld met opnamen van liedjes en conferences uit cabaretprogramma's van Henk door de jaren heen.

Lombok revisited

Als geboren Utrechter ben ik lid van de Facebookgroep "Je bent Utrechter (geweest) als ..." Vanwege het eerste lustrum werden er op 27 augustus jl. rondwandelingen door de stad georganiseerd.
 

De Lombokgroep met gids Peter Hagenaar (tweede van links). Foto: Ivan Schaap

Ik koos natuurlijk voor die door Lombok, waar in de J.P. Coenstraat mijn wieg stond. In het huis boven de slager, schuin tegenover het geboortehuis van Wim Sonneveld. Gids Peter Hagenaar leidde ons rond in deze multiculturele wijk met een keur aan winkels, cafeetjes, eethuizen, een moskee, een r.k. kerk en vooral een in alle opzichten kleurrijke bevolking.

Ik ben er trots op een geboren Lombokker te zijn!

St. Antoniuskerk in de Kanaalstraat

Mijn geboortehuis



Geboortehuis Wim Sonneveld

Nu kun je er dansbenodigdheden kopen.



De beeltenis van de niet onomstreden J.P. Coen siert (nog) een gevel.



In de Kanaalstraat tref je een keur aan winkeltjes en restaurantjes aan.

  

 

De Ulu Moskee in aan het Moskeeplein in Lombok



Festival Oude Muziek Utrecht

Tijdens het Festival Oude Muziek woonde ik deze week in Utrecht enkele mooie concerten bij.  

 

Fonte Musica in Pieterskerk

Afgelopen zondag was er in de Pieterskerk een uitvoering door Fonte Musica. Een sacrale sensatie! Klik hier voor meer informatie over dit concert.

Hier een filmpje van een eerdere uitvoering door deze bevlogen Italianen:

 

 

Barokorgel en viool in Tivoli Vredenburg

Gisteren heb ik in Tivoli Vredenburg in Utrecht het pas in gebruik genomen barokorgel, gebouwd door de Utrechtse orgelbouwer Van Vulpen, bewonderd. Dat wil zeggen beluisterd, want behalve de klavieren, zie je er verder niets van. Op last van architect Herman Hertzberger zijn de pijpen weggewerkt en komt het geluid door gaten van verschillende grootte in de wand achter het concertpodium de zaal in. Het klinkt absoluut mooi en is zeker een aanwinst voor deze wereldberoemde concertzaal.

Klooster of kerk

Toch prefereer ik voor oude muziek een passende entourage, bijvoorbeeld een klooster of kerk, zeker bij het overigens prachtige concert dat Stéphanie Paulet (viool) en Elisabeth Geiger (orgel) gisteren gaven met - veelal religieuze - muziek van o.a. Buxtehude, Böhm en Bach. Hier een heel klein stukje (amateuristisch door mij 'gefilmd') van het concert in Vredenburg:

En hier een optreden van hetzelfde duo in een ambiance waarin deze muziek - vind ik - veel beter tot zijn recht komt (en je wilt het instrument dat bespeeld wordt toch ook kunnen zien?):

 

Klik hier voor nadere informatie over het Festival Oude Muziek.

Peter de Grote Festival

In het kader van het Peter de Grote Festival hebben we ook dit jaar weer een paar mooie concerten bijgewoond.

 

Synagoge Groningen

Afgelopen maandag in de synagoge in Groningen met werken van Brahms, Ravel en Schumann door cellist Jan-Ype Nota en pianist Paul Komen, afgewisseld met gedichten van en door Jean Pierre Rawie. Jammer dat het geluid bij de voordracht erg slecht was en dat de voor dit festival zo kenmerkende toelichting op de werken ontbrak. Vooral de Mélodies hébraïques (Kadish) van Maurice Ravel maakten veel goed. Bovendien een prachtige locatie!

 

Concertboerderij Onder de Linden

In de vertrouwde Concertboerderij 'Onder de Linden' in Valthermond - waar gastvrouw zangeres Marion van den Akker ons welkom heette - vond gisterenavond het Participatory Concert plaats. Uitgevoerd werden het strijksextet van Brahms en - erg mooi - een pianokwintet van Robert Schumann. De werken werden gespeeld door docenten en studenten van de Summer Academy. Het kwintet bestond uit Ilona Timchenko (piano), Eva van Haaften (viool), Eline de Vries (viool), Ruth Bosboom (altviool) en Amparo Lacruz (cello).

Voor een fragment uit het pianokwintet in Es, op. 44 (1842) van Robert Schumann zie Facebook.

Website: Peter de Grote Festival

Het luie end

Het was een zonnige middag, toen een wat oudere man van zijn fiets stapte en in het haltehokje waarin ik in m’n eentje op de bus stond te wachten, met veel gerochel op het eenpersoonsbankje ging zitten. Ik knikte even vaag naar hem en keek alweer de weg af in de richting waar mijn vervoermiddel vandaan moest komen. Geheel onverwacht zei de man tegen mij: “Het is wat u zegt meneer, je moet een doel in je leven hebben.” Ik had helemaal niets gezegd en mijn mond viel dan ook ver open van verbazing over de mij toegedichte filosofische woorden. “Een doel in je leven”, herhaalde hij. Ik knikte instemmend en voegde daar, om ook wat te zeggen aan toe: “Het is wat u zegt.”

Nog nooit had ik iemand die kennelijk om een praatje verlegen zat, op zo’n geraffineerde wijze een volstrekt onbekende tot gesprekspartner horen bombarderen. Want ik kon er niet meer omheen. Terwijl hij een shaggie draaide, vertelde hij mij het verhaal, waarvan de openingszin kennelijk de conclusie was.

De fabriek waar hij tientallen jaren had gewerkt, had hem in de herfst van zijn leven ontslagen: te jong nog voor pensioen, te oud voor ander werk. Het was een aardige man die mij zo onverhoeds tot praatpaal had gekozen. Mijn aandeel in het gesprek was, hoewel beperkt, voor hem kennelijk voldoende. En als ik in een korte pauze, waarin hij het hoofd met de grijze manen naar mij ophief, nu eens begrijpend, dan weer aanmoedigend ‘humde’, zei hij: “Het is wat u zegt, meneer.” Als hij weer naar de grond tuurde, alsof zijn levensverhaal daar in krijt op de stoep stond geschreven, en zijn relaas voortzette, keek ik steels even of mijn bus al naderde.

Juist was hij aan het vertellen dat hij die middag bij iemand de tuin zou opknappen, maar kennelijk het verkeerde adres had opgekregen - zodat hij onverrichterzake moest terugkeren - en moe geworden van het fietsen hier even bij mij op het bankje was komen zitten, toen lijn 41 aan kwam rijden.

Met gemengde gevoelens nam ik gehaast afscheid van de arbeider-filosoof. De bus zette zich in beweging en terwijl ik mijn hand opstak naar de man op het bankje, reed ik de Gansstraat uit die bij Utrechters bekend staat als het ‘Luie end’. Het ‘Luie end’, want aan de ene kant ‘zitten ze’ (in de gevangenis), aan de andere kant ‘liggen ze’ (op het kerkhof).

Op de achterbank in de bus denderde het nu door me heen: “Het is wat u zegt meneer, je moet een doel in je leven hebben.”

Hans ter Heijden

Hier 'zitten ze': Huis van Bewaring, Gansstraat Utrecht

Daar tegenover 'liggen ze': begraafplaats Soestbergen. (Foto's: Wikipedia)

Zomernummer Terra Westerwolda verschenen

Leden van de Historische Vereniging Westerwolde (HVW) ontvangen een dezer dagen het zomernummer van het tijdschrift ‘Terra Westerwolda’. Het blad is binnenkort ook verkrijgbaar bij verschillende (boek)winkels in de regio.

 

 

Plaggenhut op het Weenderveld

‘Weenderveld – Weenderwieke’ was de enige informatie bij een oude zwart-witfoto van een plaggenhut op de website van de HVW. Dankzij Gré Fennema en Berend Potse kwam ik op het spoor van Tetje (90) en Joke (88) Swarts uit Vlagtwedde. Met hen bezocht ik de plek waar de hut stond. Hun grootouders woonden hier, maar zelf brachten zij hun kinderjaren ook in zo’n hut door. Kunstschilder Geert Schreuder verbeeldde hun herinneringen in een prachtig acrylschilderij.

Willem Heero Dinkla

De plaggenhut droeg de naam ‘Arbeid adelt’. Het had ook de naam kunnen zijn van de statige boerderij van het geslacht Dinkla in Bellingwolde. Tjarko van Dijk interviewde Willem Heero Dinkla over het ‘werken met de krachten van de natuur’. Over arbeiderswoningen in de gemeente Vlagtwedde schreef Joop Tilbusscher en Jakob Been dook in de geschiedenis van Hotel de Poort in Ter Apel.

Roege Wilt
Naast de vaste rubrieken is er aandacht voor een bijzondere oorlogsfoto en de in Onstwedde geboren A.H. Smith (1860 - 1944), schrijver van ‘Roege Wilt’, staat centraal in mijn serie over de literatuurgeschiedenis van de Kanaalstreek en Westerwolde. Bij de lezenswaardige column 'Sanne Meijer Onderweg' valt een bijzonder fraaie foto van Herman Janssen op: het klooster gefotografeerd vanuit een luchtballon.

Nadere informatie over Terra Westerwolda en HVW: www.verenigingwesterwolde.nl.

Tussen de rails (3)

DOLEN EN DROMEN

Ida Gerhardt

‘Bestijg den trein nooit zonder uw valies met droomen’, schreef de Vlaamse dichter Jan van Nijlen ooit in zijn ‘Bericht aan de reiziger’. Het is het motto van oud-leraar Nederlands en -cabaretier Henk Lagerweij en sinds hij me hier deelgenoot van maakte, ook het mijne.

Net als Henk reis ik veel per trein. Gisteren bezocht ik mijn vader (97) in het verpleeghuis in Ede. Hij herkende me niet en communicatie was nauwelijks mogelijk. Zwijgend dronken we samen koffie op een schaduwrijke plek in de tuin. Pa dommelde steeds in. Droomde hij nu over vroeger? Over de wetten en praktische bezwaren die tussen droom en daad in de weg stonden? Of misschien wel staan? Of berust hij in zijn lot en wacht hij geduldig en machteloos op het einde? Je weet het niet. Alleen bij het afscheid was de oud-spoorman er weer even: “O, je stapt weer op de trein?”

Ik stapte weer op de trein en maakte op de terugreis naar het Noorden een tussenstop in Zutphen. Hier bezocht ik Dineke, die pas verhuisd was in de Torenstad. Gelukkig was hier geen gebrek aan communicatie! Bovendien ontstond er een heuse mini-reünie toen nog enkele bekenden uit mijn Zutphense jaren binnenvielen: Anneke en Irene! Het was decennia geleden dat ik hen had ontmoet. Het was een mooi en vrolijk weerzien. Herinneringen vlogen over en weer door de fraaie kamer en suite. En ja, we bleken als jonge pensionado’s allemaal nog dromen te hebben. Plannen genoeg voor de toekomst.

 

Ida Gerhardt in de kloostertuin te Zutphen

Op de terugweg naar het station dwaalde ik nog even door het prachtige Zutphen. De Jacob Damsingel, de Rozenhoflaan waar Paul Rodenko woonde, de kloostertuin. Ook dichter J.C. Bloem vertoefde in deze Hanzestad en in het wat verderop liggende Achterhoekse gehucht Exel onstonden de boeiende brievenboeken van Jeroen Brouwers. Maar je kwam hem ook tegen in de kroeg -  De Korenbeurs (‘Platter’) - aan de Zaadmarkt. Dat gold zeker niet voor dichteres Ida Gerhardt, die in het naburige Eefde bijna als een kluizenaar leefde. Van haar is het verhalende gedicht ‘Dolen en dromen’ waarin Zutphen een belangrijke rol speelt.

Thuisgekomen zocht ik het op. Het fraai vormgegeven en gedrukte boekje is in 1980 uitgegeven door Atheneum - Polak & Van Gennep i.s.m. A.P. ten Bosch, uitgever in Zutphen. Hier kan geen e-reader tegen op!

Een fragment uit het gedicht 'Dolen en dromen'. Voor een tegenstem
(de gecursiveerde tekst) maakte Gerhardt gebruik van verzen van Gerrit Achterberg.
 

Straks maak ik een wandeling met mijn hond Dora door het mooie, verstilde Westerwoldse landschap. Dolend en dromend.

Hans ter Heijden

Muziek is geen vuurwerk, muziek is gevoel

Het Eurovisie Songfestival is langzamerhand verworden tot een mislukte houseparty met veel geblèr, toeters, bellen, billen, borsten, duizelig makende lichteffecten, streetdance, paardenhoofden en apenpakken. Het beest in de mens komt er los. Met muziek heeft dit allemaal niets te maken.

Amar pelos dois
Gelukkig waren er nog enkele zangers die zichzelf bleven en 'gewoon' hun song zongen en dit nog mooi deden ook. Eigenlijk alleen de Belgische Blanche en Salvador Sobral uit Portugal maakten indruk op me. De vak- en publieksjury deelden goddank mijn mening. Er is nog hoop! Blanche werd vierde en Salvador Sobral met het ontroerende lied 'Amar pelos dois', als een doorleefde fado in zijn moedertaal gezongen, de terechte winnaar.

Salvador Sobral in dankwoord: 'Muziek is geen vuurwerk, muziek is gevoel'.

 

Voor de tekst van Amar pelos dois én de vertaling, zie hier.

Vervlogen Tijden: prachtboek over Ter Apel e.o.

Vanmiddag in een bomvolle zaal van het Boschhuis in Ter Apel de presentatie bijgewoond van 'Vervlogen Tijden. Een fotografische geschiedenis van Ter Apel, Ter Apelkanaal, Barnflair en Munnekemoer' door Rienhart Wolf. De basis hiervoor werd gelegd door zijn vader, wijlen Dirk Wolf, die notaris was in Ter Apel.

Eerste exemplaar
Rienhart hield een boeiende inleiding en Giny Luth, wethouder van cultuur van de gemeente Vlagtwedde, nam het eerste exemplaar in ontvangst.

Chapeau!
Mijn gereserveerde exemplaar lag klaar en vanavond ben ik er in begonnen. Het is een verbluffend mooi vormgegeven boek, met uniek fotomateriaal en teksten die samen een beeld geven van de rijke geschiedenis van Ter Apel en omgeving. Chapeau voor de auteur en allen die aan dit prachtboek meewerkten!

Expositie Annette Schreuder

 

Voorjaarsnummer Terra Westerwolda verschenen

Binnenkort ontvangen de leden van de Historische Vereniging Westerwolde het voorjaarsnummer van Terra Westerwolda. Het blad is in de loop van maart ook weer verkrijgbaar bij verschillende (boek)winkels in de regio en bij boekhandel Godert Walter in Groningen.

Wilde hartstocht in Westerwolde
Henk Lagerweij (82) was in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw een illustere voorganger van mij als docent Nederlands op de Rijks HBS / RSG Ter Apel. Regionale en landelijke bekendheid kreeg hij als cabaretier en liedjeszanger. Hij trad vaak samen op met zijn oud-leerling pianist Martin van Dijk. In theaters in Stad en Ommeland, maar ook bij de RONO (nu Radio Noord), NCRV en VARA. Ik blikte met hem terug op die jaren, waarin hij bekende liedjes schreef als ‘Het kerkje van Oterdum’, ‘De Waddenzee’ en natuurlijk: ‘Westerwolde, land van wilde hartstocht’!

Villa Benvenuto

Bé Scholte haalt jeugdherinneringen op aan Bourtange en Arne Jansen schrijft over zijn jeugd in villa ‘Benvenuto’ in Bellingwolde. En waarom is die prachtige villa eigenlijk gesloopt? Onze jonge vliegende reporter Sanne Meijer belandde in Abeltjeshuis en brengt verslag uit. Zij is nu overigens ook wekelijks te beluisteren op Radio Noord! Terug van weggeweest is de rubriek ‘Het portret van…’. En is Westerwolde conservatief? Lees de column ‘Siste Viator’ van Jochem Abbes.

‘Dij mooie, zangerge Westerwoldsche taol’

Verder dook Jan Huizing weer in de archieven en ontrukte hij klokkengieter Tittie Goosens aan de vergetelheid. In de serie 'Literatuurgeschiedenis van de Kanaalstreek en Westerwolde' schreef ik een artikel over ‘dij mooie, zangerge Westerwoldsche taol’ en  Tjarko van Dijk van Museum de Oude Wolden vertelt over de ‘mobilisatietheepot’.

Website Historische Vereniging Westerwolde