Zonder kennis wordt niemand wijs
Geen les meer. Kroniek van de teloorgang van het mbo
Je zou verwachten dat een roman die het falende onderwijssysteem op regionale opleidingencentra aan de kaak stelt, subiet een bestseller zou worden. Toch blijft het sinds de presentatie van Geen les meer in november vorig jaar (nog) akelig stil, afgezien van een enkele recensie op internet en een aangekondigd artikel in Schooljournaal, het blad van de Onderwijsbond van het CNV. Maar auteur Marcel de Jong is op zijn speciaal voor dit boek in het leven geroepen weblog blij met elke reactie, al schrijft hij op 30 december jl. wel: “Nu nog de publieke media…”
In Geen les meer kruipt De
Jong in de huid van leraar Hans van Geel. Van Geel heeft hart voor zijn vak,
voor zijn leerlingen en tot voor kort ook voor zijn school. Maar het
mdgo-schooltje, waar hij ongetwijfeld zijn loopbaan als docent psychologie 24
jaar geleden is begonnen, bestaat niet meer en is door diverse fusiegolven
jaren geleden al opgegaan in een regionaal opleidingencentrum (roc). Zorg en
Welzijn heet nu de opleiding waar hij werkt.
Kennis?
De roman begint met de opening van
het nieuwe gebouw van ROC Holland. Een gebouw dat met al z’n onvolkomenheden en
gebreken een metafoor is voor het nieuwe onderwijssysteem. “Kennis, doen we
daar niet meer aan?”, onderbrak Leo (een geestverwant van Van Geel) zijn
manager. “Ja Leo, natuurlijk wel”, zei Van Tongeren met een glimlach. “Een
verpleegster moet nog steeds kunnen injecteren, een pedagogisch werker moet
weten hoe hij met autistische jongeren moet omgaan, maar de manier waarop we
deze kennis aanbieden verandert. We gaan werken met het principe van just-in-time
information. Als studenten tijdens het werken aan een project ontdekken dat
ze bepaalde kennis en vaardigheden missen, kunnen ze een docent vragen een
workshop of een training te geven.” Na de invoering van het nieuwe leren
blijft het echter doodstil in de lokalen. Geen leerling klopt aan voor kennis.
Internet
Dit is denk ik de kern waar het bij
De Jong (en zijn ‘alter ego’ Van Geel) om draait. Bij het ‘nieuwe leren’ staat
de leerling centraal en is de leraar de begeleider. In het ergste geval kiest
de leerling zelf wat hij gaat leren; internet wordt gezien als een belangrijke
bron van kennis. Leerlingen maken praktische opdrachten om vaardigheden op te
doen. De kennissocioloog Michael Young zei ooit in een interview in NRC-Handelsblad: “Niet de
leerling moet centraal staan in het onderwijs, maar de pedagogische relatie
waarin kennisverwerving plaatsvindt. Het is een idiote gedachte dat leerlingen
die nog geen intellectuele bronnen ter beschikking hebben, zelf zouden bepalen
wat ze leren. Leerlingen die van huis uit weinig kennis krijgen aangereikt,
krijgen er het minst van. Terwijl zij deze het meest nodig hebben.” Ik ben het
volledig met hem eens. De kunst is om in het onderwijs de balans te vinden
tussen het ‘oude’ en het ‘nieuwe leren’, waarbij kennisoverdracht centraal
staat. Want zonder kennis wordt niemand wijs.
Tirade
Geen les meer is in wezen
één lange tirade, verpakt als ‘roman’. Een tirade die niet alleen het nieuwe
onderwijssysteem vervloekt, maar ook de schaalgrootte, het alsmaar uitdijende
management, het grote graaien, de oppervlakkigheid, de onkunde, de banaliteit.
De Jong chargeert daarbij overigens wel heel erg. Dat mag in een tirade, maar
dan moet je wel van goeden huize komen en toch op z’n minst in de verte iets
van de stijl van Jeroen Brouwers hebben, of beter nog, van Multatuli.
Helaas ontwaar ik die niet, waardoor de overdrijvingen op den duur gaan
irriteren. En dan worden bijvoorbeeld ook dialogen, zoals tussen Leo en
Chantal, de omhooggevallen senior docent Nederlands (die het analfabetisme
nauwelijks is ontstegen, geen kranten leest en God betere ‘t ook nog een
pornosite heeft), wel erg melig en voorspelbaar.
Uiteindelijk kiest Van Geel partij.
Hij ondersteunt de actie van de leerlingen: “Stop het nieuwe leren. Wij willen
les!”. Het komt hem duur te staan.
Vorm of vent
Op zijn weblog kaart De Jong zelf
de aloude discussie over 'vorm of vent' aan. Hij zegt daarover:
“Volgens mijn uitgever behoor ik tot de aanhangers
der 'vent': het benadrukken van de maatschappelijke boodschap in het verhaal.
Misschien heeft hij gelijk en gaat het mij niet louter om de vorm van het
verhaal en het taalgebruik. Aan de lezer om te oordelen.” Ook ik denk dat
de uitgever gelijk heeft. En als uitgever zou ik het – omdat er wel erg weinig
karakterontwikkeling plaatsvindt, zelfs niet bij de hoofdpersoon – geen roman,
maar een kroniek hebben genoemd: Geen les meer. Kroniek van de teloorgang
van het mbo.
Hans ter Heijden
Marcel de Jong – Geen les meer. Uitgeverij Passage, Groningen, 250 blz. €17,90.
Zie ook een vorig bericht op dit weblog.